باغ های ایرانی ثبت شده در یونسکو

باغ های ایرانی ثبت شده در یونسکو

۱۴۰۰/۰۹/۰۹

شاید شما هم به طبیعت علاقه داشته باشید یا برای زیبایی منزل خود گلدان‌های رنگارنگ استفاده کنید تا کمی به زندگی خود طراوت ببخشید. در روانشناسی مدرن و اصول فنگ‌شویی تاکید بسیاری به استفاده از عناصر طبیعی و به‌خصوص گیاهان در خانه و محل کار می‌شود، اما خوب است بدانید که ما ایرانی‌ها از 3500 سال قبل از میلاد مسیح به این اصل مهم رسیده بودیم و آن را در زندگی روزمره‌ی خود رعایت می‌کردیم. با این تفاسیر آیا تا به حال فکر کرده‌اید تا قبل از آنکه چیزی به نام پارک در شهرها ایجاد شود، ما ایرانی‌ها چه می‌کردیم و فضاهای سبز شهری ما چگونه بود؟ در این سفر مجازی فاینداتور قصد داریم شما را بیشتر با باغ‌های ایرانی جذاب و دوست‌داشتنی آشنا کنیم. اگر به ایرانگردی علاقه‌مند هستید، دعوت می کنیم که در سفر امروز همسفر ما باشید.

باغ های ایرانی

امروز در ایرانگردی دیگری میزبان مشهورترین باغ‌های ایرانی خواهیم بود. باغ‌هایی که با وجود محصور بودن، هنر و ذوق ایرانی را به جهان نشان دادند و به‌ عنوان الگوی باغ‌سازی در اروپای مدرن شناخته می شوند. اگرچه باغ یا پردیس در زبان فارسی به معنای فضای محصور شده است، اما این باغ‌ها رنگ‌وبویی از طبیعت و هنر ایرانی دارند و برخلاف پارک‌های اروپایی و آسیای شرقی، حس امنیت و آرامش را به مخاطبان خود عرضه می‌کنند و چیزی به عنوان محدودیت در آنها وجود ندارند.
در معماری ایرانی دو نوع باغ داریم، کوشک -باغ و کاخ- باغ که هرکدام از آنها در شهرسازی‌ها و خانه‌های ایرانی به‌خوبی استفاده می‌شدند تا روح طبیعت در محل زندگی جریان داشته باشد؛ در واقع می توان در طراحی و ساختار باغ ایرانی شاهد ادغام انسان و طبیعت در یکدیگر بود. آب تحت تأثیر آیین زرتشتی در زمان ساسانیان اهمیت پیدا کرد؛ از این رو در طراحی باغ ها می توان شاهد تأکید بیشتر بر فواره ها و حوضچه ها بود. بعد از اشغال اعراب جنبه زیبایی شناختی باغ بیش از پیش مورد اهمیت قرار گرفت و سعی بر آن بود تا آن ها تمثیلی از بهشت باشند. در فارسی باستان کلمه‌ی رایج امروزی باغ از واژه‌ی پارایدائزه یا پارایدائزا (Paridaiza) به معنی حصار گرفته شده است. این کلمه در سایر زبان‌های رایج در ایران بیان شد و به مرور تغییر یافت برای مثال در ایلامی (پرتتش)، عبری (پَردس)، فارسی (پردیس)، یونانی (پارادئیوس)، انگلیسی (پارادایز). تا همین چند سال اخیر واژه‌های بستان، گلستان، گلشن و بُستان در ادبیات و صحبت‌های روزمره‌ی مردم ایران استفاده می‌شد تا آنکه به زمان تجدد ایران می‌رسیم؛ درست زمانی که با ورود جهانگردان و درباریان غربی به ایران اساس معماری سنتی ما محو شد و سبکی به نام معماری غربی جایگزین سال‌ها تمدن و فرهنگ گشت. در ادامه باهم با برخی از باغ‌های باشکوه ایران که نامشان در فهرست جهانی یونسکو به چشم می‌خورد آشنا خواهیم شد، پدیده‌هایی که شاید هیچ‌گاه نظیرشان ساخته نشود.
نقاشی مینیاتوری از باغ ایرانی

نقشه و پلان باغ ایرانی

نقشه باغ ایرانی با مشخصات و راهنمای کامل پلان و نقشه باغ ایرانی در نقاشی های مینیاتوری

باغ ایرانی پاسارگاد 

اگرچه امروزه پس از گذشت زمان از باغ ایرانی پاسارگاد Persian Pasargadae garden عکس و نقشه خاص و دقیقی در دست نیست اما بر اساس کاوش‌های انجام‌شده در محوطه‌ی کنونی پاسارگاد، واقع در شیراز باغ زیبایی وجود داشت که به دستور کوروش کبیر طراحی و بنا شد. کهن‌ترین سند از باغ ایرانی "درفش فلزی شهداد" است که بین سال‌های 3500 تا 3200 قبل از میلاد تاریخ‌نگاری شده است. در این درفش فلزی تصویر الهه باستانی و سه زن دیگر به چشم می‌خورد که در باغی سرسبز به شکل صفحه شطرنج نشسته‌اند؛ که این طرح همان الگوی 5 نگاشت یا چهار باغ ایرانی را نشان می‌دهد.
بعد از کوروش دیگر پادشاهان هخامنشی نیز مانند داریوش، اردشیر دوم و خشایار شاه نیز در شوش و دیگر شهرها اقدام به باغ سازی کردند و این‌طور شد که الگوی باغ ایرانی در تمام شهرها فراگیر گشت.

آدرس باغ پاسارگاد

استان فارس، شهرستان مرودشت، مجموعه تاریخی پاسارگاد عکس باغ ایرانی پاسارگاد- اولین باغ ایرانی

باغ چهل‌ستون اصفهان 

شاه‌عباس صفوی به‌منظور قوام و توجیه قدرت خود از فعالیت‌های عمرانی کمک گرفت. او در امر ساخت کاروانسرا و باغ‌سازی بسیار فعال بود تا این‌گونه بتواند نظر موافق مردم را به خود جلب کند.
کاخ چهل‌ستون Garden Chehel Sotoun که در لیست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است، نمونه‌ای ناب و بی‌نظیر از هنر والای ایرانی را به نمایش می‌گذارد که با نبوغ شیخ بهایی طراحی شد. این باغ در ضلع جنوب غربی میدان نقش‌جهان اصفهان به دستور شاه‌عباس اول ساخته شد تا بتواند پیوندی بین میدان نقش‌جهان و خیابان چهارباغ باشد. بر اساس اسناد تاریخی، شاه‌عباس دوم صفوی برای اولین بار عمارت درونی باغ را احداث کرد تا بنایی را که جدش شاه‌عباس اول آغاز کرده بود را برای جشن تاج‌گذاری خود آماده کند.
در زمان جشن شاهی یکی از ستون‌های باغ آتش گرفت و شاه‌عباس دوم که فردی خرافاتی بود، اجازه نداد تا آتش را خاموش کنند، به همین دلیل یکی از ستون‌های باغ به‌شدت آسیب دید. پس از گذشت چند روز، کار احیای باغ از سر گرفته شد. در زمان حمله‌ی افغان‌ها به اصفهان، اکثر بناهای تاریخی شهر و به‌خصوص کاخ چهل‌ستون آسیب فراوانی دید. جالب است بدانید بعدها در زمان قاجار و دوران فرمانروایی ظل السلطان (پسر ناصرالدین‌شاه) نیز بسیاری از اشیای نفیس کاخ و آینه‌کاری‌های آن برای احداث باغ عمارت مسعودیه به تهران منتقل شدند.

آدرس باغ چهل ستون

اصفهان، میدان امام حسین، خیابان استانداری
عکس باغ چهل ستون اصفهان، باغ ایرانی نمای باغ چهل ستون اصفهان در شب

باغ ارم شیراز 

بی تو اگر به سر شدی زیر جهان زبر شدی  باغ ارم سقر شدی بی تو به سر نمی‌شود
اگرچه تاریخ دقیقی از زمان احداث باغ ارم شیراز Eram Garden در دست نیست اما طبق سفرنامه‌های نوشته‌شده باغ در قرن 10 و 11 هجری رونق بسیاری داشته و داستان‌های زیادی در خصوص باغ اِرَم و علت ساخت آن نقل‌شده است. بر اساس اسناد تاریخی معتبر، این باغ در دوران سلجوقیان و به دستور سلطان سنجر احداث شد اما این پایان کار نبود و در اعصار بعد، حاکمان شیراز به مرمت قسمت‌های مختلف آن پرداختند.
کمی در تاریخ به جلو حرکت می‌کنیم تا به دوران قاجار برسیم. در زمان سلطنت ناصرالدین‌شاه قاجار این باغ جزو املاک سلطنتی شد و در اختیار حاکمان شیراز قرار گرفت و عمارتی دیگر توسط حسین علی‌خان نصیر الملک در آن پی‌ریزی شد.
دو ویژگی منحصربه‌فرد باغ ارم شیراز تنوع پوشش گیاهی و نوع معماری آن است. در معماری باغ چهل‌ستون از سرستون‌های تخت جمشید، سبک معماری زندیه در ساختمان عمارت و در تزئینات ساختمان از نقاشی‌های شاهنامه فردوسی و کاشی‌های رنگارنگ الهام گرفته‌اند.

آدرس باغ ارم شیراز

شیراز، بلوار ارم، جنوب جام جم و آسیاب سه‌تایی
باغ ارم شیراز. زیباترین باغ ایرانی باغ ارم شیراز

باغ فین کاشان 

شاید اگر ماجرای کشته شدن امیرکبیر صدراعظم ناصرالدین‌شاه در سال 1852 در باغ فین کاشان Fin Garden اتفاق نمی‌افتاد، به‌ندرت با باغ و حمام فین آشنا بودیم. در کتاب‌های تاریخ نقل‌شده است که قبل از ساخت حمام و باغ فعلی در این محل، در دوران آل‌بویه باغ کهنی قرار داشت که طراحی اولیه آن توسط غیاث‌الدین جمشید کاشانی انجام شد. بعدها یک‌بار به دلیل زلزله و بار دیگر با حمله‌ی مغول باغ به‌طورکلی نابود شد؛ تا آنکه مجدد در زمان صفوی بنای کنونی حمام و باغ فین کاشان با طراحی شیخ بهایی احیا شد.

آدرس باغ فین کاشان

کاشان، خیابان امیرکبیر
نمایی از باغ فین کاشان باغ فین کاشان، باغ ایرانی

باغ دولت‌آباد یزد 

اگر بخواهیم یکی از منحصربه‌فردترین باغ‌های ایرانی را مثال بزنیم باید به باغ دولت‌آباد Dowlat Abad Garden یزد اشاره‌ کنیم. علاوه بر آنکه نام خود باغ در میراث یونسکو به ثبت رسیده است، بادگیری هم در این بنا وجود دارد که با لقب بلندترین بادگیر دنیا نامش در یونسکو می‌درخشد. بادگیر عمارت با ارتفاع ۳۳/۸ متر بلندترین بادگیر خشتی شناخته‌شده در جهان است که در اواخر دوره‌ی افشاریه توسط محمدتقی خان بافقی (معروف به خان بزرگ) احداث شد.
محمدتقی خان بافقی از چهره‌های نامدار شهر دولت‌آباد و مهریز یزد است و بی‌اغراق می‌توان توسعه این دو شهر را مدیون او دانست. وی علاوه بر بنای بادگیر و احداث باغ دولت‌آباد، مجموعه‌ی قنات 5 رشته‌ای دولت‌آباد (از قنات باستانی مهریز جاری می‌شود) را نیز بنا نهاد. بنای عمارت و باغ دولت‌آباد دارای قسمت‌های مختلفی است. یک بخش اندرونی شامل ساختمان هشتی یا بادگیر تابستانی، بهشت‌آیین، آب‌انبار و حرم‌سرا و بخش بیرونی شامل برج دیدبانی، کاروان‌سرا، برج و باروی اطراف عمارت است.

آدرس باغ دولت آباد یزد

یزد، خیابان شهید رجایی
بادگیر بلند باغ دولت آباد یزد باغ دولت آباد یزد

باغ شاهزاده کرمان 

باغ شازده یا باغ شاهزاده کرمان Shazdeh Garden در نزدیکی آرامگاه شاه نعمت‌الله ولی در شهر ماهان قرار دارد. از ویژگی‌های بارز باغ ماهان موقعیت آن است زیرا در دل کویر قرار گرفته و با طراحی فضای به شکل باغ- تخت بسیار دوست‌داشتنی است. در داستان ساخت باغ آمده که در دوران قاجار معمار معروف یزدی به نام ناصر الدوله اقدام به ساخت باغ در شهر ماهان کرد. از ناصر الدوله خواسته شد تا این باغ ایرانی به شیوه‌ی شیب‌دار یا همان باغ تخت، در کنار عمارت مرکزی ساخته شود. البته در سال های قبل به دلیل قرارگیری شهر ماهان کرمان در مسیر جاده ابریشم، از این منطقه خوش آب و هوا برای اتراق کاروان ها استفاده می شد. پیشنهاد می کنیم فصل بهار و تابستان از باغ شاهزاده کرمان دیدن کنید.

آدرس باغ شاهزاده

استان کرمان، شهر ماهان، باغ شاهزاده
باغ شازده کرمان ایران باغ شازده کرمان در ماهان

باغ پهلوان پور در مهریز یزد 

باغ پهلوان پور Pahlavanpur Garden یکی از پرآب‌ترین و سرسبزترین باغ‌های یزد است که در شهرستان مهر ریز قرار دارد. قدمت این باغ به دوره‌ی فرمانروایی پادشاهان قاجار برمی‌گردد. جالب است بدانید که سه قنات مهم شهر مهریز ازجمله قنات حسن‌آباد، قنات شاه‌حسینی و قنات مزویر آباد از باغ پهلوان پور تاجر معروف یزدی عبور می‌کنند. از مهم‌ترین ویژگی‌های باغ پهلوان پور می‌توان به درختان آن اشاره کرد. با وجود خشکی و گرمای زیاد اقلیم یزد در این باغ انار، خرمالو و بادام رشد می‌کند و این موضوع تنها به دلیل پر آبی این باغ می‌باشد.
مجموعه‌ی باغ پهلوان پور شامل خانه قدیمی یا کوشک اصلی، اسطبل، آب‌انبار، حیاط مرکزی، حمام و مطبخ خانه، خانه سرایداری، زمستان خانه و شربت خانه است. در گذشته‌های دور حق آب (حقابه) باغ‌های دیگر شهر مهریز از این باغ برنامه‌ریزی می‌شد.

آدرس باغ پهلوان پور

یزد، شهرستان مهریز، خیابان مطهری
باغ پهلوان پور مهریز یزد باغ پهلوان پور مهریز یزد، باغ ایرانی

باغ اکبریه در بیرجند 

یکی دیگر از باغ‌های زیبای ایرانی که نامش در لیست یونسکو ثبت‌شده است، باغ اکبریه Akbarieh Historical Building & Garden در شهر بیرجند قرار دارد که وسعتش چیزی بالغ بر 3 و نیم هکتار است. کارشناسان، زمان ساخت باغ را به چهار دوره‌ی زندیه، قاجاریه، پهلوی و بعد از انقلاب تقسیم می‌کنند. در هرکدام از دوره‌ها به دلیل اهمیت این بنا در شهر بیرجند تغییرات زیادی بر چهره و پیکره ساختمان کوشک و باغ ایجاد شد. اما داستان باغ اکبریه چیست؟
شهر بیرجند به‌عنوان نخستین شهر ایران که دارای سیستم بنگاه آبلوله‌ی قدیمی و وسیع است، شناخته می‌شود. در زمان حکمرانی زندیه، بیرجند یکی از شهرهای استراتژیک استان خراسان بزرگ شناخته شد. پس ‌از آنکه ارگ بهارستان کاربرد دولتی و نظامی پیدا کرد، حاکم محلی (علی‌اکبر خان خزیمه) دستور احداث بنایی زیبا و باشکوه در کنار قنات شهر و در دامنه کوه باقران را داد تا هم بتواند قدرت خود را به رخ دیگران بکشد و هم از قنات مهم شهر حفاظت کند. در آن زمان عمارت دوطبقه‌ای ساخته شد که طبقه‌ی اول آن مخصوص خدمه و میهمانان عمومی و طبقه‌ی دوم ویژه‌ی زندگی و دیدارهای خصوصی حاکم بود. به‌مرور در دوران قاجار و پهلوی بناهای مختلفی به مجموعه‌ی باغ اکبریه اضافه شدند. این بنا در سال‌های اول انقلاب تا اواخر سال 1375 به حال خود رها شد اما در همین سال در طی تلاش‌های انجام‌شده به ثبت میراث ملی ایران و یونسکو درآمد. قسمت‌های مختلف باغ شامل ورودی مقرنس‌کاری شده، عمارت اصلی، فضاهای خدماتی، سه ورودی ساختمان عمارت، اسطبل و محوطه باغ است.

آدرس باغ اکبریه بیرجند

خراسان جنوبی، شهر بیرجند، میدان مادر، بلوار معلم
عکس از داخل عمارت باغ اکبریه بیرجند باغ اکبریه بیرجند خراسان جنوبی، باغ ایرانی

باغ عباس‌آباد بهشهر

مجموعه باغ، دریاچه و پارک جنگلی عباس‌آباد Abbas Abad Garden از زیباترین و مهم‌ترین مکان‌های توریستی بهشهرِ مازندران است؛ اما چرا باغ عباس‌آباد اهمیت زیادی دارد؟
در شمال ایران به دلیل پوشش گیاهی مناسب و جنگل کمتر به امر باغ سازی توجه می‌شد ولی باغ عباس‌آباد بهشهر مهم‌ترین باغ ایران در شمال کشور ایران و در اقلیم غیر کویری ایران محسوب می‌شود. به‌طورکلی زمان ساخت مجموعه‌ی عباس‌آباد بهشهر به دوران صفوی و شاه‌عباس برمی‌گردد. برای ساخت باغ عباس‌آباد مهندسان دوره صفوی با استفاده از تکنیک معماری دوره هخامنشی با حفر فاصله بین کوه عباس‌آباد یک صُفه یا بستر مسطح برای باغ سازی ایجاد کردند و تمام اجزای استفاده‌ شده در باغ از درختان و تزئینات، به‌صورت قرینه انجام‌شده است. خاص‌ترین ویژگی این باغ به لوله‌های سفالی آن برمی‌گردد که مانند تاج‌محل و کاخ الحمرا از لوله‌ها برای هدایت جریان آب و ایجاد موسیقی حرکت آب استفاده کردند.

آدرس باغ عباس آباد شمال

مازندران، ۹ کیلومتری شهرستان بهشهر
باغ عباس آباد مازندران کوشک باغ عباس آباد مازندران

تاج محل هند

یکی از زیباترین جاذبه های گردشگری کشور هند تاج محل  Taj Mahal است که به عنوان نماد اصلی هند نیز استفاده می‌شود. تاج محل در لیست جهانی یونسکو ثبت شده و افتخار آن برای ما ایرانی‌ها این است که هم طراحی و معماری بنا توسط ایرانی‌ها انجام شده است و هم یکی از معروف‌ترین باغ‌سازی های دنیا به سبک ایرانی می‌باشد. حتما شما هم داستان ساخت تاج محل را می دانید. تاج محل در سال 1631 یا 1632 میلادی به دستور شاه جهان (پادشاه پنجم سلسله گورکانی) به یاد همسر ایرانی خود ازجمند بانو در هند ساخته شد. او ساخت تاج محل را به دو معماری معروف ایرانی به نام عیسی خان شیرازی و امانت خان شیرازی طغرانویس سپرد و امروز این بنا را می‌توان جزو عجایب معماری دنیا تلقی کرد. در خصوص معماری داخلی تاج محل از سبک معماری گورکانی و ایرانی استفاده شد اما باغ و حوض مقابل کاخ کاملا از سبک باغ سازی ایرانی تبعیت می‌کرد. بخش معماری ایرانی بر عهده دو معمار نام برده شده بود و معماری گورکانی بنا به نام احمد لاهوری ثبت شده است.

آدرس تاج محل

هند، آگرا، اوتار پارادیش
تاج محل کشور هند تاج محل هند

مقبره همایون هند

یکی دیگر از باغ های ایرانی ثبت شده در یونسکو مقبره همایون Humayun’s Tomb در شهر دهلی نو کشور هند است. این آرامگاه متعلق به نصرالدین همایون پادشاه دوم مغولی- هندی (گورکانی) می‌باشد که به عنوان الوین باغ ایرانی ساخته شده در هند ثبت شده است. همایون دومین پادشاه گورکانی هند پس از پانزده سال که در دربار ایران پناهنده بود به کمک شاه طهماسب اول به کشورش باز می‌گردد. او که تازه به وطن خود بازگشته بود در یک حادثه ناگهانی جان خود را از دست می‌دهد. حادثه از این قرار است که همایون به هنگام شنیدن صدای اذان به سرعت از پله‌های کتابخانه خصوصی خود پایین می‌آمد، در اثر عجله سقوط کرده و می‌میرد.
از آنجا که این پادشاه به نقاشی، تذهیب خوشنویسی و بسیاری از هنرهای ایران علاقه داشت بسیاری از دانشمندان و هنرمندان آن زمان در دربار همایون مشغول کسب علم و هنر بودند. پس از مرگ همایون همسرش حمیده بانو بیگم که با معماری ایرانی آشنا شده بود، از معماران می‌خواهد تا با الهام از باغ سازی ایرانی و مقبره های معمول در سرزمین ایران، آرامگاه همایون را بسازنند و این گونه شد که کار ساخت آرامگاه یک سال پس از مرگز همایون در سال 1562 شروع شد.

آدرس مقبره همایون

هند، دهلی نو، نظام الدین، خیابان حضرت نظام الدین درگاه
باغ ایرانی مقبره همایون هند مقبره همایون هند

باغ شالیمار لاهور پاکستان

باغ شالیمار Shalimar Bagh در شهر لاهور پاکستان قرار دارد. این باغ نیز به دستور شاه جهان پادشاه معروف گورگانی ساخته شد. به همین خاطر در معماری این باغ و تاج محل شباهت های فراوانی مشاهده خواهید کرد. شاه جهان در سال 1641 میلادی به معمار ایرانی معروف آن زمان ملا علاءالملک تونی دستور می دهد تا یک باغ به سبک ایرانی در لاهور بسازد. او نیز برای طراحی باغ شالیمار از طرح چهار باغ ایرانی استفاده کرد. اینگونه بود که طول باغها 658 متر از سمت شمال به جنوب و عرض باغ حدود 258 متر از شرق به غرب می باشد. او در طراحی باغ از آجر استفاده کرد و برای تزئینات نمای داخلی و بیرونی منبت کاران زبردست ایرانی را به خدمت کرد. باغ های شالیمار به همراه قلعه لاهور در سال 1981 میلادی در یونسکو ثبت شدند.

آدرس باغ شالیمار

پاکستان، پنجاب، لاهور، خیابان شالامار عکس باغ شالیمار لاهور باغ شالیمار لاهور

باغ بابر افغانستان

باغ بابر Gardens of Babur یکی دیگر از معروف ترین باغ های ایرانی ساخته شده در خارج از مرزهای ایران است. این باغ در واقع آرامگاه پادشاه گورکانی به نام بابر است که در سال 1528 میلادی ساخته شد. باغ بابر در دامنه کوه شیر دروازه کابل قرار دارد و جزو معدود بناهای تاریخی شهر کابل است که آثار ارزشمند آن به غارت نرفته است و یا در اثر جنگ تخریب نشده است. بابر بنیانگذار سلسله گورکانی بود و علاقه زیادی به فرهنگ، معماری و هنر ایرانی داشت. او آرزو داشت تا یک پردیس یا باغ ایرانی برای خود بسازد به همین دلیل وصیت می کند تا پس از مرگ وی بدنش را در باغ بابر دفن کنند زیرا در طراحی این باغ از مفهوم بهشت یا پردیس ایرانی استفاده شده بود به گونه ای که آب از سطح بالا پس از گذشت از طبقات پلکانی به پایین می‌آید و در مسیر آن درختان و فواره های مختلفی تعبیه شد تا تداعی کننده بهشت باشد. جالب است بدانید نوع طراحی این باغ شبیه دولت آباد یزد است.

آدرس باغ بابر

افغانستان، کابل، خیابان 157-158
باغ بابر افغانستان عکس باغ بابر افغانستان

سایر باغ های ایرانی معروف 

از آنجایی که بحث باغ های ایرانی برای ما اهمیت فراوانی دارد در ادامه این سفر مجازی چند باغ معروف دیگر که به سبک باغ سازی ایرانی ساخته شده‌اند را به شما عزیزان معرفی خواهیم کرد.

باغ دلگشای شیراز 

باغ دلگشا Delgosha garden یکی از باغ‌های تاریخی شیراز بود که در نزدیکی آرامگاه سعدی قرار دارد. پیشینه‌ی آبادانی باغ به دوران قبل از اسلام و زمان فرمانروایی ساسانیان می‌رسد. این نکته لازم به ذکر است که باغ دلگشا هنوز در لیست یونسکو به عنوان باغ ایرانی ثبت شده است اما در لیست میراث فرهنگی ایران به عنوان یکی از باغ های ایرانی شناخته می‌شود. باغ دلگشا در دوره‌ی تیمور گورکانی در اوج آبادانی بود تا جایی که گفته‌شده تیمور پس از دیدن آن، در سمرقند باغی را به همین نام بنا کرد. این باغ در دوره‌ی حکوکت صفویه نیز بسیار زیبا و آباد بود، به‌گونه‌ای که در نوشته‌ها و نقاشی‌های به‌جامانده از جهانگردان اروپایی اسم دلگشا به مکرر استفاده شده است. متاسفانه در فاصله‌ی زمانی دوران فرمانروایی نادرشاه تا دودمان زندیه این باغ آسیب‌های فراوانی دید تا آنکه در زمان کریم‌خان زند بازسازی شد.

آدرس باغ دلگشا

ایران، استان فارس، شهر شیراز، محله سعدیه جنوبی، بلوار هفت‌تنان، خیابان نارنجستان، باغ دلگشا
باغ دلگشای شیراز باغ باغ دلگشای شیراز

باغ کلات نادری 

کاخ کلات Kalat Nader، کاخ خورشید و یا عمارت خورشید نام‌هایی هستند که به بنای محوطه‌ی باغ و کاخ نادری در استان خراسان رضوی اتلاق می‌شود. این کاخ به دستور نادرشاه افشار برای نگهداری خزانه‌ی جواهرات سلطنتی به شکل برج و باروی مدور ساخته شد.
در ساخت عمارت خورشید از معماری گورکانی- هندی و سنت دیرینه‌ی زرتشتیان استفاده شد. درواقع چهار طبقه‌ی برج و عمارت نشان از 4 طبقه‌ی اجتماعی آن زمان می‌دهد؛ همچنین باید بدانید که باغ اطراف عمارت به سبک باغ‌سازی 5 قسمت ایرانی در اطراف ساخته شد. این باغ نیز مانند باغ دلشگا در لیست یونسکو ثبت نشده است و در لیست میراث فرهنگی ایران به عنوان یک جاذبه تاریخی و نوعی از باغ های ایرانی شناخته می‌شود.

آدرس باغ کلات نادری

خراسان رضوی، کلات، خیابان کلات نادری عکس باغ کلات نادری خراسان نمایی از باغ ایرانی باغ کلات نادری در خراسان رضوی

باغ عفیف‌آباد شیراز 

باغ عفیف‌آباد یا گلشن شیراز Afif-Abad Garden نمونه‌ی کاملی از هنر گل‌آرایی و گل‌کاری در ایران است. تا قبل از احداث بنای کنونی باغ و عمارت زیبای آن به دلیل موقعیت ایده‌آل منطقه و پوشش گیاهی خوب آن به‌عنوان گردشگاه شاهان صفوی مورد استفاده بود. تا آنکه در سال 1284 باغ توسط میرزاعلی محمدخان قوام الملک قاجار احداث شد. قبل از دوران قاجار که باغ به‌عنوان ارثیه‌ی قوام الملک به خواهرش عفیفه خانم رسید نام خاصی برای آن وجود نداشت؛ بعد از این زمان کم‌کم عفیف‌آباد نام گرفت. مجموعه‌های مختلف باغ عفیف‌آباد شامل قهوه‌خانه سنتی، حمام خزینه، موزه نظامی و عمارت باغ است. علت شهرت باغ عفیف آباد یزد، استفاده از طراحی معماری هخامنشی و نوع باغ سازی آن دوران بوده است اما در نظر داشته باشید که این باغ در لیست یونسکو به ثبت نرسیده است.

آدرس باغ عفیف آباد

شیراز- انتهای خیابان عفیف‌آباد
باغ عفیف آباد شیراز باغ عفیف آباد شیراز، باغ ایرانی

باغ سلیمانیه کرج 

کاخ- باغ سلیمانیه Soleimaniyeh Palace- Garden یادگاری از دوران صفوی و قاجار در ایران است. این باغ در واقع هدیه‌ی تولد فرزند فتحعلی شاه، سلیمان میرزا است. مروری می‌کنیم بر ماجرای ساخت باغ سلیمانیه کرج.
پس از تعیین عباس میرزا به‌عنوان ولیعهد ایران، برادر او سلیمان میرزا بسیار خشمگین شد. وی برای جلب‌توجه پدرش با والی بغداد به نام سلیمان پاشا وارد نبرد شد و توانست او را شکست دهد. سلیمان میرزا یا همان محمدعلی میرزا دولت شاه تمام غنائم جنگی خود را به پدرش تقدیم کرد، به همین دلیل فتحعلی شاه دستور داد تا یک عمارت زیبا به نام او در کرج افتتاح شود. از نکات جالب‌توجه درباره‌ی این عمارت و باغ شباهت آن به شمس‌العماره است، حتی در نوع نقاشی‌ها و قرارگیری پنجره‌های این بنا به‌خوبی این نکته مشاهده می‌شود. باغ سلیمانیه با وجود تمام زیبایی ها و اهمیت فراوانی که دارد در لیست میراث یونسکو ثبت نشده است اما نمونه عالی از باغ سازی ایران می‌باشد.

آدرس باغ سلیمانیه کرج

کرج، بلوار هفت‌تیر یا بلوار چمران، خیابان کیان پور، کاخ سلیمانیه کاخ سلیمانیه

انگورستان ملک اصفهان

انگورستان ملک التجار که با نام انگورستان ملک نیز شناخته می شود تاکستان و یکی از زیباترین عمارت های تاریخی در شهر اصفهان است. این باغ در زمان نادرشاه افشار به عنوان مالیات از مردم گرفته شد و در زمان ناصرالدین شاه قاجار در اختیار حاج ملک؛ یکی از ثروتمندان شهر که مسئول امور مالی حکومت اصفهان بود، درآمد. بنای انگورستان توسط فرزند وی، محمدابراهیم خان ملک التجار با معماری استاد حسین چی به این شکل راه اندازی شد. در طول زمان بسیاری از  قسمت‌های باغ انگورستان ویران شد و هویت باغ متاسفانه با بی تدبیری در جریان عریض کردن خیابان ملک از بین رفت. آنچه از این بنای زیبا باقی مانده شامل حیاط سرپوشیده، اتاق‌هایی گچبری شده، آینه کاری و کاشیکاری شده در اطراف حیاط، سفره خانه با نورگیرهای مشبک، حمام با سقف گنبدی، ستون‌هایی با دارای چوبی (پایه و سرستون‌ها دارای تزئینات) و نقوش حجاری، می‌باشد. انگورستان در سال ۱۳۴۱ هجری قمری وقف شد و مالک فعلی آن سازمان اوقاف است.

آدرس انگورستان ملک 

اصفهان، خیابان شریف واقفی، خیابان ملک، محله شیخ یوسف

سخن فاینداتور

به جز تمامی باغ های نام برده شده در سال های اخیر باغ جنرلایف Generalife در کاخ الحمرا شهر گرانادا نیز به عنوان یکی از باغ های ایرانی در یونسکو به ثبت رسیده است که در مطلب کاخ الحمرا  به طور مفصل درباره آن صحبت کرده ایم. امیدواریم از گشت و گذار در زیباترین باغ های ایرانی لذت برده باشید. اگر شما هم خاطره‌ی جالبی از بازدیدهایتان از باغ‌های ایرانی دارید یا باغ ایرانی دیگری می شناسید که ناشناخته مانده است؛ به ما معرفی کنید تا در خاطره‌ی سفر شما سهیم شویم. بی‌صبرانه منتظر دیدگاه‌های شما خوبان هستیم.
۳۳۱۵۳ ۱۴۰۰/۰۹/۰۹ نویسنده : سارا ایلچی

سوالات متداول باغ های ایرانی ثبت شده در یونسکو

باغ دولت‌آباد یزد

اگر بخواهیم یکی از منحصربه‌فردترین باغ‌های ایرانی را مثال بزنیم باید به باغ دولت‌آباد یزد Dowlat Abad Garden اشاره‌ کنیم. علاوه بر آنکه نام خود باغ در میراث یونسکو به ثبت رسیده است، بادگیری هم در این بنا وجود دارد که با لقب بلندترین بادگیر دنیا نامش در یونسکو می‌درخشد. بادگیر عمارت با ارتفاع ۳۳/۸ متر بلندترین بادگیر خشتی شناخته‌شده در جهان است که در اواخر دوره‌ی افشاریه توسط محمدتقی خان بافقی (معروف به خان بزرگ) احداث شد.

باغ عباس‌آباد بهشهر

مجموعه باغ، دریاچه و پارک جنگلی عباس‌آباد Abbas Abad Garden از زیباترین و مهم‌ترین مکان‌های توریستی بهشهرِ مازندران است؛ در شمال ایران به دلیل پوشش گیاهی مناسب و جنگل کمتر به امر باغ سازی توجه می‌شد ولی باغ عباس‌آباد بهشهر مهم‌ترین باغ ایران در شمال و در اقلیم غیر کویری ایران محسوب می‌شود...

تاج محل هند نمونه معماری ایرانی

یکی از زیباترین جاذبه های گردشگری کشور هند تاج محل Taj Mahal می‌باشد که به عنوان نماد اصلی هند نیز استفاده می‌شود. تاج محل در لیست جهانی یونسکو ثبت شده است و افتخار آن برای ما ایرانی‌ها این می‌باشد که هم طراحی و معماری بنا توسط ایرانیها انجام شده است و هم یکی از معروف‌ترین باغ‌سازی های دنیا به سبک ایرانی می‌باشد. تاج محل در سال 1631 یا 1632 میلادی به دستور شاه جهان (پادشاه پنجم سلسله گورکانی) به یاد همسر ایرانی خود ازجمند بانو در هند ساخته شد.

باغ دلگشای شیراز

باغ دلگشا Delgosha garden یکی از باغ‌های تاریخی شیراز بوده که در نزدیکی آرامگاه سعدی قرار دارد. پیشینه‌ی آبادانی باغ به دوران قبل از اسلام و زمان فرمانروایی ساسانیان می‌رسد. این نکته لازم به ذکر است که باغ دلگشا هنوز در لیست یونسکو به عنوان باغ ایرانی ثبت نشده است اما در لیست میراث فرهنگی ایران به عنوان یکی از باغ های ایرانی شناخته می‌شود. باغ دلگشا در دوره‌ی تیمور گورکانی در اوج آبادانی بود تا جایی که گفته‌شده تیمور پس از دیدن آن، در سمرقند باغی را به همین نام بنا کرد. این باغ در دوره‌ی حکوکت صفویه نیز بسیار زیبا و آباد بود، به‌گونه‌ای که در نوشته‌ها و نقاشی‌های به‌جامانده از جهانگردان اروپایی اسم دلگشا به مکرر استفاده شده است. متاسفانه در فاصله‌ی زمانی دوران فرمانروایی نادرشاه تا دودمان زندیه این باغ آسیب‌های فراوانی دید تا آنکه در زمان کریم‌خان زند بازسازی شد.

نظرات کاربران
دیدگاه
  • عقل ۱۴۰۱/۰۳/۳۰

    باغ پهلوان پور مهریز یزد بی نظیره پیشنهاد می کنن صبح گاه دیدن کنید

    ۰
    ۰
  • نیکا ۱۴۰۰/۱۰/۲۰

    ممنون از مطلب مفید شما وقدر داشته هامون رابدانیم واز معماری اصیل ایرانی بازهم درساختمان سازی استفاده کنیم

    ۰
    ۰
  • حسن کلیدساز ۱۳۹۹/۱۱/۲۸

    اطلاعات بسیار مفیدی ارایه شد

    ۰
    ۰
  • علی العباس ۱۳۹۹/۰۸/۱۲

    ممنونم از مقاله مفید شما باغ های ایزانی زبان زد خاص و عام می باشد 

    ۰
    ۰
  • زهرا ولی پور ۱۳۹۹/۰۲/۲۴

    ممنون اطلاعات مفیدی گرفتم

    ۰
    ۰
  • صادق ديندار ۱۳۹۸/۰۸/۲۳

    سلام ممنون بابت جمع آوري و ارائه مطالب، اما تا جايي كه اطلاع دارم جمعاً ١٢ باغ بعنوان باغ ايراني به در فهرست يونسكو به ثبت رسيده كه ٩ عدد در ايران ٢ عدد در هند و يكي در پاكستان مجموعاً بعنوان باغ ايراني به ثبت رسيده ١.باغ پاسارگاد ٢.باغ ارم ٣.باغ فين ٤.باغ شازده ماهان ٥.باغ اكبريه ٦.باغ دولت آباد ٧.چهلستون ٨.باغ پهلوان پور ٩.باغ صفي آباد ١٠. تاج محل ١١. آرامگاه همايون هر دو در هند و ١٢.باغ شاليمار در پاكستان

    ۰
    ۰
    • سردبیر فاینداتور  ۱۳۹۸/۰۸/۲۵

      سلام ممنونم از نظر و دقت شما. بله چهار باغ دیگر از جمله عفیف آباد، کلات نادری، دلگشا و سلیمانیه جز باغ های ثبت شده ایران در یونسکو نیستند. باغ های ایرانی خارج از کشور که بیشتر برای ماایرانی ها مشهور هستند: کاخ الحمرا گرانادا اسپانیا، مقبره همایون و تاج محل هستند.

Loading