آرامگاه پیر پلان دوز

آرامگاه پیر پالان دوز (Tomb of Pir Palandouz) شامل گنبدی پیازی شکل است که با کاشی‌های فیروزه‌ای و زرد تزئین شده؛ ایوانی ساده و آجری و صحنی وسیع با حوضی دو طبقه هم دارد که در زمان صفویه ساخته شده است. در داخل بقعه، شاه‌نشینی زیبا به چشم می خورد که نقاشی‌های زیبایی به جای مانده از عصر صفویه نیز در خود دارد؛ این بخش از آرامگاه مهمترین و جذابترین قسمت آن است. شاهنشین به مکانی گفته می شود که دید خوبی به بنا دارد و از معماری خاص و کاشی کاری های زیبا هم در آن استفاده می شود. این بقعه باارزش در سال‌های اخیر از سوی سازمان میراث فرهنگی مورد مرمت و بازسازی کامل قرار گرفت. آرامگاه پیر پالان دوز مشهد لوکیشن خوبی برای عکاسی می‌باشد به همین خاطر توصیه می کنم که دوربین عکاسی خود را همراه ببرید. اگر مثل من اهل سفرنامه نویسی هستید، عکسهایی که می گیرید را می توانید در سفرنامه مشهد خود استفاده کرده و اگر دوست داشتید به فاینداتور ارسال کنید تا با نام خودتان در وبسایت قرار بدهید.

پیر پالان‌ دوز کیست؟

شیخ محمد عارف عباسی مشهور به پیر پالان‌دوز از عارفان بزرگ قرن دهم هجری بود که در شهر مشهد زندگی می‌کرد. او در آن زمان خانقاهی ساخته بود و پیشه‌ی پالان‌دوزی را برای امرار معاش انتخاب کرد که همین امر سبب شهرت وی به پالان‌دوز شده است. پیر پالان‌دوز از مشایخ بزرگ سلسله ذهبیه بود و با وجود اینکه می‌توانست به سبب موقعیت مالی و اجتماعی خود زندگی مرفه‌تری داشته باشد اما زندگی ساده را انتخاب کرده بود و اموالش را برای گره‌گشایی از کار مردم صرف می‌کرد. در خصوص اینکه شغل اصلی عارف عباسی چه بود اختلاف نظر فراوانی وجود دارد؛ برخی معتقدند که او کفش می‌دوخت و پالان یک اسم رایج از کفش های آن زمان بوده است. در کل ما بر اساس اسناد تاریخی و لقب عارف عباسی او را پالان دوز می‌دانیم. پیر پالان‌ علم کیمیاگری و خطاطی می دانست. در حال حاضر نیز از او قرآنی به جای مانده است که به خط ثلث هفت سوره از آن را با خط زیبا نوشته است.

سلسله ذهبیه

همان‌طور که قبلتر اشاره شد پیر پالان دوز از مشایخ بزرگ سلسله ذهبیه بود. برای توضیح این قسمت از معرفی ام نیاز هست کمی به عقب برگردیم و به ریشه شکل گیری سلسله ذهبیه اشاره کنیم.
می‌دانید از زمان های گذشته تا الان به عده ای صوفی می گوییم؛ اما اینکه به راستی صوفی کیست و تصوف چیست بحث بسیار مفصلی دارد. در یک جمله باید بگوییم تصوف (صوفیان) یکی از قدیمی‌ترین نوع اعتقادات دینی می‌باشد که در ایران (حتی پس از ورود اسلام) رواج داشت. این افراد معمولا با انتخاب سبک خاص زندگی به درجه ای از عرفان می‌رسند که در اصطلاح دل هایشان نسبت به خدا بی ریا می شود. سلسله ذهبیه نیز شاخه ای از اعتقادات تصوف می‌باشد که در زمان های قدیم پیروان خود را داشت.
این سلسله تصوف بیشتر در بین شیعیان رواج داشت که معروف ترین بزرگان و مشایخ آن شیخ جنید بغدادی، شیخ احمد غزالی (عارف و مبدع عرفان عاشقانه و جمال گرا)، ابوالنجیب سهرودی، شهاب الدین سهروردی (شیخ اشراق) هستند. در گذشته پیروان سلسله ذهبیه بیشتر در استان های فارس، آذربایجان، خراسان بزرگ، خوزستان و چند شهر دیگر زندگی می‌کردند. البته نا گفته نماند که اگر کمی درباره ذهبیه جستجو کنید، خواهید دید که برخی آن را سلسله و برخی دیگر یک فرقه تصوف می نامند.

چرا پالان دوزی ؟

در گذشته بیشتر مردم ایران از قاطر، خر و اسب برای تردد و حمل بار استفاده می‌کردند به همین دلیل پالان دوزی جزو معروف ترین مشاغل آن زمان محسوب می‌شد. پایان دوزی به قدری در ایران اهمیت داشت که برای بافت و تزئین آن باید ظرافت های خاصی رعایت می‌شد به طوریکه پالان اسب با قاطر تفاوت داشت. جالب است بدانید در زمان قاجار پالان های ظریف تری برای اشراف و شاهزادگان ساخته می‌شد که به آن پالان قجری می‌گفتند. به کسی که پالان را می دوزد پالان دوز می‌گوییم که تشخیص ‌می‌دهد پالان هر نوع از احشام باید چطور ساخته شود.

معماری آرامگاه پیر پالان دوز

فکر می کنم تا حالا به طور کامل درباره پیر پالان دوز اطلاعات کسب کرده اید؛ حالا نوبت آن رسیده است که کمی درباره معماری آرامگاه پیرپالان دوز مشهد صحبت کنیم.
آرامگاه پیر پالان دوز در زمان سلسله صوفیه (قرن دهم هجری) ساخته شد. در زمان صوفیه بیشتر بناها با استفاده از المان‌های اسلامی و سبک معماری دوره هخامنشیان ساخته می شد؛ به طور مثال معروف ترین بناهای دوره صوفیه در اصفهان مانند چهل ستون و میدان نقش جهان معمولا شکل چهار ضلعی داشتند و دارای ایوان، ستون های متعدد، حوض مرکزی، باغ های ایرانی و تزئینات فراوان بودند. به پیروی از سبک معماری رایج در دوران صفویه بنای آرامگاه نیز چهار ضلعی ساخته شد.
شاه محمد خدابنده که پدر شاه عباس صفوی بود در سال 985 قمری در جریان سفر زیارتی خود به مشهد، به معمار قنبر علی خواجه حسین دستور می‌دهد تا آرامگاهی برای این شیخ بزرگ درست کند. او نیز در ساخت بنا از کاشی های فیروزه ای معروف دوره صفویه استفاده کرد.

نمای خارجی آرامگاه پیر پالان دوز

بنای آرامگاه چهار ضلعی می‌باشد و از یک گنبد به عنوان سقف بنا استفاده شده است. در هنگام ورود به بقعه ایوان آجری پیش روی شماست که از کاشی های رنگی در تزئین آن استفاده کرده اند. امروز پس از ترمیم ورودی، طاق ها و ستون ها از کاشی های جدید (کاشی های رایج در ساخت حرم امام رضا و موزه آستان قدس رضوی) برای مرمت استفاده شده است. تاریخ ساخت بقعه بر روی کتیبه سنگی سفید مربعی ذکر شده است.

نمای داخلی آرامگان پیر پالان دوز

زمانی که وارد آرامگاه می شوید دقیقا مجاور درِ ورودی بنا قبر عارف عباسی یا پیر پالان دوز قرار دارد. کف آرامگاه کاملا با فرش های یکدست پوشیده شده است. اگر به سقف و قسمت بالایی دیوارها نگاه کنید نقاشی های اسلیمی بسیار زیبایی خواهید دید که در کل فضای بسیار آرامش بخشی را برای زائران ایجاد می‌کند. زیر قبه یا گنبد بنا زیباترین قسمت آرامگاه می‌باشد که لوستر بزرگی برای روشنایی بقعه نصب شده است و اطراف آن را با نقاشی های اسلیمی روی کاربندی ها تزئین کرده‌اند.

جاذبه ‌های نزدیک به آرامگاه پیر پالان ‌دوز

بازدید از این آرامگاه و بقعه‌ی زیبایش بین یک تا دو ساعت زمان نیاز دارد و بعد از آن می‌توانید برای زیارت به حرم امام رضا (علیه السلام) بروید و یا از موزه آستان قدس رضوی، گنبد خشتی، مدرسه پریزاد و یا مسجد گوهرشاد دیدن کنید. اگر تمایل به رفتن به مکان تفریحی نزدیک به آرامگاه را دارید، می‌توانید از میان گزینه‌های شهربازی سرزمین خورشید، تونل باد صبا، پارک علمی پروفسور بازیما، سرزمین عجایب، پارک ساحلی آفتاب یکی را انتخاب کنید.

آدرس آرامگاه پیر پالان‌دوز

مشهد، خیابان نواب صفوی، ضلع شرقی حرم امام رضا (علیه السلام)

چطور به آرامگاه پیر پالان دوز برویم؟

شما می‌توانید از داخل حرم امام رضا (ع) به سمت بست نواب صفوی و ضلع شرقی حرم حرکت کنید. کافیست از ورودی حرم از سمت خیابان نواب صفوی به طرف بازارچه بروید تا بنر مقبره شیخ محمد عارف در خیابان طبرسی را ببینید.

ساعت بازدید از آرامگاه پیر پالان‌دوز

از ساعت 8 صبح تا 1 ظهر هر روز می‌توانید برای بازدید به این بنای باارزش تاریخی بیایید.

هزینه ورودی آرامگاه پیر پالان دوز

بازدید از آرامگاه رایگان است.
تور مشهد
سخن فاینداتور
حتما شما هم جزو مسافرانی هستید که یا دوست دارید به مشهد سفر کنید و یا تا به حال چند بار تور مشهد را خریداری کرده و به این شهر توریستی سفر کرده‌اید. پیشنهاد می‌کنیم اینبار کمی متفاوت‌تر برنامه ریزی کنید تا جاذبه های توریستی ناشناخته تر مشهد مانند آرامگاه پیر پالان دوز را از نزدیک ببینید.
آیا تا به حال از آرامگاه پیر پالان دوز باخبر بودید؟
آیا شانس بازدید از این آرامگاه را داشته اید؟
منتظر نظرات شما هستیم.